και ένα ποντιακό τραγούδι
Πολλές φορές έτυχε, νομίζω, σε όλους μας να είμαστε μάρτυρες στις κακογουστιές που συμβαίνουν σήμερα στα διάφορα «παραδοσιακά» γλέντια και εκδηλώσεις. Αρχίζοντας από το κακόγουστο «εκο» των μουσικών οργάνων που αλλοιώνει την φωνή και τον ήχο, δημιουργώντας μια θολούρα που σε ανακατεύει και δεν ξέρεις που αρχίζει και που σταματά το κάθε τι και προχωράς στον τραγουδιστή που έχει ένα ρεπερτόριο το οποίο περιλαμβάνει, Marry Me (train)* για την είσοδο ενός ζευγαριού στην πίστα σε ένα γάμο, μέχρι τον κόκορα στου παιδιού μας την χαρά, χωρίς βέβαια, οι στίχοι σε κανένα από τα τραγούδια που «εκτελεί πραγματικά» να είναι ακριβείς.
Έχεις σήμερα και την ψηφιακή μουσική που δεν ξέρεις ποιανού είναι η φωνή που βγαίνει, του τραγουδιστή, η κάποιου ρομπότ;
Μερικοί καλλιτέχνες, ακόμα και μεγάλα ονόματα του χώρου, δεν δείχνουν κανένα σεβασμό στη ιδιαιτερότητα της μελωδίας του Σαρακατσάνικου τραγουδιού και κανένα σεβασμό στην χιλιόχρονη παράδοσή του.
Στα Σαρακατσάνικα γλέντια δεν έχει μείνει, σχεδόν τίποτα το Σαρακατσάνικο, οι γρήγοροι χοροί, «χάϊντε άλλος μπροστά» να προλάβουν όλοι, έχουν υποκαταστήσει τους αργούς και λεβέντικους ρυθμούς.
Βέβαια και στην πίστα το «φιλοπαραδοσιακό» κοινό χορεύει, ότι θέλει, όπως θέλει και κάποιοι απλά καμαρώνουν, περπατώντας.
Νομίζω ότι πολύ εύκολα και με ελαφρότητα, μεταφέρθηκε μια νοοτροπία, πανηγυριού της κακιάς ώρας, «χορεύουμε ότι να'ναι όπως να'ναι», αρκεί να μεθύσουμε και να ξεδώσουμε. Αυτή όμως δεν είναι νοοτροπία παραδοσιακού γλεντιού και έχει κάνει κακό στο δημοτικό μας τραγούδι και τον χορό.
Έχουν φτάσει τραγούδια Ποντιακά, Σαρακατσάνικα, Θρακιώτικα, κ.α. να τραγουδιόνται όλα με τον ίδιο τρόπο παρ’ όλη τη διαφορά στη μελωδία, στο ηχόχρωμα, στο στίχο κάθε σναφιού.
Σαφώς και πολλά τραγούδια είναι κοινά, στην βάση τους όμως που είναι ο στίχος η το θέμα, γιατί κάθε παραλλαγή έχει να κάνει με κάτι τελείως διαφορετικό όταν απευθύνεται σε εντελώς διαφορετικό κοινό.
Ξέρετε, η μεγάλη ζημιά γίνεται σε όλους μας καθώς εθιζόμαστε σε αυτή την κακογουστιά και τίποτα σιγά - σιγά δεν μας ξενίζει.
Μεγάλη η ευθύνη των συλλόγων και κυρίως της Ομοσπονδίας, όταν προβάλλουν τέτοιους καλλιτέχνες και τους πλασάρουν ως κορυφές και μοναδικούς, ενώ οι καθαρά παραδοσιακοί καλλιτέχνες δεν έχουν τέτοια τύχη εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις. Εξ' αιτίας αυτής της συμπεριφοράς απογοητεύονται και δεν προσπαθούν περισσότερο, παρά μόνο λίγοι ρομαντικοί και «ψαγμένοι» που επιμένουν να σέβονται τη παράδοση έτσι όπως την κληρονομήσαμε.
Έχω κατηγορηθεί πολλές φορές ότι επιμένω σε συγκεκριμένους καλλιτέχνες, ίσως το θέμα είναι προσωπικό και δεν θα έπρεπε να αναφερθεί εδώ, όμως οφείλω να πω, πως οι επιλογές γίνονται σύμφωνα με τα δικά μου κριτήρια (πιθανόν κάπου να κάνω λάθος) αλλά φροντίζω. γνωρίζοντας όλο και περισσότερους, να επιλέγω, αυτούς που θεωρώ (πάντα κατά την άποψη μου) ότι πληρούν κάποιες προϋποθέσεις.
Προφανώς και κρίνομαι από αυτή την συμπεριφορά μου όμως έχω δώσει την δυνατότητα σε όποιον θέλει, όποιο τραγούδι Σαρακατσάνικο θέλει να το παρουσιάσει από την σελίδα, αρκεί να είναι παρουσίαση όχι ανάρτηση ενός τραγουδιού που μπορούμε όλοι μας να την βρούμε στο YouTube και την οποία μπορούμε να κάνουμε στις προσωπικές μας σελίδες.
Πιστεύω στην μεγάλη δυνατότητα που έχουν οι σύλλογοι και οι καλλιτέχνες, κυρίως νέα παιδιά με φωνή και μεράκι να χαράξουν μια νέα πορεία, αν θέλουν να επιτελέσουν το ρόλο τους ως συνεχιστές της παράδοσης.
Όποιος θέλει να γράψει τραγούδια σε αυτούς τους μοντέρνους ρυθμούς, ας τα πει «νέα δημοτικά τραγούδια» , ας τα πει «τραγούδια του γλεντιού», ας τα πει όπως θέλει. Μόνο παραδοσιακά μην τα πει, γιατί δεν είναι.
Οι σύλλογοι συγκεντρώνουν, καταγράφουν και στο τέλος με τα χορευτικά τους παρουσιάζουν την παράδοση, όπως την παραλάβαμε απ’ τους παλιότερους, δεν παράγουν νέους ρυθμούς, η νέους χορούς, κατά το πώς αρέσει στον καθένα..
Οι καλλιτέχνες μπορούν να παράξουν τραγούδια που θα πατούν πάνω στην παράδοση, δημιουργώντας παραλλαγές σύγχρονες, αλλά χωρίς όμως να αλλοιώνουν την ιστορία.
Προφανώς δεν θέλω να υποδείξω σε κανέναν πως θα γλεντήσει και πως θα χειριστεί την συμμετοχή του σε αυτό που λέγεται παράδοση, αλλά θέλω να εκφράσω τον προβληματισμό μου και την άλλη, αντίθετη ίσως άποψη, σαν ένας άνθρωπος που αγαπώ το γνήσιο Σαρακατσάνικο τρόπο έκφρασης του χαρακτηριστικού ηχοχρώματος και του παραδοσιακού χορού και γλεντιού. Σαν ένας άνθρωπος που προσπαθεί, όσο μπορεί και όσο είναι δυνατόν, να καταγράψει κομμάτια απ’ τις ρίζες μας. Πιθανόν και εγώ, κάπου να κάνω λάθος, γιατί ίσως είναι όπως είπα, αυτός ο «εθισμός», ο οποίος γίνεται πραγματικότητα στο τέλος.
Υπάρχει πολύ κάρβουνο στη χόβολη, ας την σκαλίσουμε, να λαμπαδιάσει. Θυμάμαι πόσο ευλαβικά οι παλιότεροι αφουγκράζονταν και ρουφούσαν σαν παλιό κρασί της στιγμές στα γλέντια.
Είναι όμορφο το τραγούδι, «Στου παιδιού μου τη χαρά» και οι ρίζες του μπορεί να χάνονται στη Σινασό* της Καππαδοκίας, όπως φαίνεται στην συλλογή του Γ. Παχτικού, στο βιβλίο του «260 δημοτικά άσματα», που καταγράφηκε κατά το 1900, αλλά είναι ποντιακή η σημερινή παραλλαγή όπως καταγράφεται παρακάτω και δεν τραγουδιέται ούτε ποντιακά, ούτε σαρακατσάνικα τραγουδιέται ως «δήθεν» τραγούδι του γάμου.
ΣΤΟΥ ΓΙΑΝΝΑΚΗ ΜΟΥ ΤΟ ΓΑΜΟ (από την συλλογή Παχτικού)
Στου Γιαννάκη μου τον γάμο
ένα δράκο θε να σφάξω
Να καλέσω τους πασάδες
κι΄ όλους του πραματευτάδες
Να τον στείλω στο Μισίρι
Σε μεγάλο μοναστήρι
Να τον δώσω κι΄ ένα αρνί
Με μεταξωτό μαλλί
Να τον δώσω και προικιά
κι ένα κόσκινο κουκιά
Να του δώσω και σεντούκια
της χελώνης τα καμούκια
*Me (train) Τραγούδι ώπου χρησιμοποιούν για την είσοδο ενός ζευγαριού στην πίστα στους γάμους.
*Η Σινασός βρίσκεται στο κέντρο της Μικράς Ασίας, στην Καππαδοκία, περίπου 250 χλμ νοτιοανατολικά της Άγκυρας και 50 περίπου χλμ νοτιοδυτικά από την Καισάρεια. Ο πληθυσμός της πριν από την Ανταλλαγή πληθυσμών Ελλάδας-Τουρκίας το 1924 ανερχόταν σε περίπου 3.000 Έλληνες και 500 Τούρκους.
*Μισίρι < αραβική مصر (miṣr) είναι η Αίγυπτος, μεταφορικά σήμερα ονομάζουμε έτσι και το βαμβάκι
*καμούκι είναι το καβούκι της χελώνας
* πασάς (τουρκικά paşa, από το padeshah) ήταν ανώτερος τίτλος στην οθωμανική διοικητική και στρατιωτική ιεραρχία, καθώς και στο Βασίλειο της Αιγύπτου. Προέρχεται κατ’ άλλους από τον πρωτοτουρκικό όρο bash ağa που σήμαινε αρχηγός ή φύλαρχος, ενώ κατ’ άλλους, περισσότερο βάσιμα, προέρχεται από την περσική λέξη padeshah =πους+βασιλεύς, πόδι βασιλέως, δηλαδή ο πλησιέστερος ιεραρχικά στον βασιλέα ή αυτοκράτορα και η οποία χρησιμοποιούνταν από τους σουλτάνους ως επίσημος συμπληρωματικός τίτλος επιμέρους περιοχών που υπάγονταν σ΄ αυτούς. Τόσο η άσκηση εξουσίας όσο και η διοικητική περιφέρεια του πασά λεγόταν ομοίως πασαλίκι.
Στην οθωμανική διοίκηση ο τίτλος του πασά ήταν ανώτερος του μπέη και κατώτερος του μεγάλου βεζίρη με διοικητικό χωροταξικό χαρακτήρα, αντίστοιχο με τον σημερινό περιφερειάρχη με περισσότερες όμως εξουσίες
ΣΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΟΥ ΤΗ ΧΑΡΑ (ποντιακό):
Στου παιδιού μου τη χαρά έσφαξα ένα κόκορα
Έφαγε όλη η Σαμψούντα, χόρτασε κι Τραπεζούντα
Έχει-ν έχει-ν έχει-ν έχει-ν το σαλβάρι τρύπαν έχει
Κάνε με κυρά γαμπρό, τι καλό παιδί ειμ’ εγώ
τα παπούτσια που φοράω στο τσαγκάρη τα χρωστάω
Έχει-ν έχει-ν έχει-ν έχει-ν το σαλβάρι τρύπαν έχει
Το μάθατε τι έγινε γειτόνισσες τη νύχτα
μου κλέψανε το τέντζερη μαζί με τα ρεβίθια
Έχει-ν έχει-ν έχει-ν έχει-ν το σαλβάρι τρύπαν έχει
Έχουμε θησαυρό στην πολιτιστική μας παράδοση και είναι θαμμένος.
Ζήσης Κατσαρίκας