Η στάνη των Ξηρομεριταίων
Το λιβάδι του Αηγιάννη αποτελούσε την αρχή της οροσειράς του Βερμίου, ανήκε στον Δημοσθένη Χατζηγώγο, ο οποίος στεφάνωσε και τον πατέρα μου. Η εγκατάσταση του τσελιγκάτου μας έγινε εκεί το 1925 για πρώτη φορά και συνέχισε το ξεκαλοκαίριασμά μας σ' αυτό μέχρι το 1950.

Τα σύνορα του λιβαδιού αρχίζουν από νότια με Αλιάκμονα, ανατολικά με κτήμα της κοινότητας Καστανιάς Βέροιας, Δυτικά με κοινότητα Πολυμύλου και βόρεια με τμήμα κτήματος Καστανιάς και Πολυμύλου.

Η έκταση του λιβαδιού ήταν περίπου 25 χιλιάδες στρέμματα, και ξεκαλοκαίριαζαν γύρω στις 2.500 - 3.000 γιδοπρόβατα, και 100-120 άλογα με τον βαλμά τους που έβοσκαν στα χαμηλώματα του λιβαδιού.
Σου γράφω και μερικά στιγμιότυπα που θυμάμαι από μικρός, από τις ενασχολήσεις των ατόμων του τσελιγκάτου.
Οι γυναίκες όταν πήγαιναν στο βουνό αφού τακτοποιούσαν την τέντα και τα χαράρια, ασχολούνταν κυρίως με την προετοιμασία των καλυβιών, αργότερα με τον αργαλειό, και το γνέσιμο κάτω από τις μοναχικές οξιές.
Οι άντρες θυμάμαι πως έπαιζαν όλοι μαζί την γυαλάκια και την τσιλίκα. Πως άρμεγαν στην στρούγκα και εγώ «κεντούσα» τα πρόβατα, και πως φέρναν το γάλα στα καρδάρια στα χέρια ή στο κεφάλι και το δίνανε στο γαλατά. Πως μας μάλωσε ο δάσκαλος 15 παιδιά και πηγαίναμε μέσα στα ξέφωτα του λόγγου και διαβάζαμε. Κάθε Τρίτη ο βαλμάς έφερνε τ' άλογα στα κονάκια και διάλεγαν μερικά να πάνε στο παζάρι στη Βέροια για τρόφιμα. Υπεύθυνος γι' αυτή τη δουλειά ήταν ο θείος μου ο Κώστας Ξηρομερίτης.
θυμάμαι ακόμη πως ο Σωκράτης Σουλιώτης ένας γιγαντόσωμος άνδρας δυο μέτρα, έπιανε τα πιο άγρια άλογα απ' τ' αυτιά και τα έριχνε κάτω στο χώμα και όλοι στη στάνη τον εθαύμαζαν και τον χειροκροτούσαν.
Λίγα λόγια για τον πατέρα μου.
Παντρεύτηκε το 1929 στο βουνό, απέκτησε 4 παιδιά. Τον Δούκα, τον Θεόδωρο, τον Αλέξανδρο και τη Σοφία. Πολύ νέος ανέλαβε τη διοίκηση του τσελιγκάτου απ' τον παππού μου, Θεόδωρο Ξηρομερίτη. Απ' την αρχή είχε την ευθύνη για τα οικονομικά και την εξασφάλιση του καλοκαιρινού λιβαδιού. Ήταν ένα άτομο έξυπνο, με ταπεινότητα, τηρούσε τον λόγο του, ήταν με λίγα λόγια μπεσαλής. Είχε πολλές γνωριμίες με Δικαστικούς.
Ο θείος ο Μήτρος Ξηρομερίτης ασχολούνταν κυρίως με την φροντίδα των προβάτων.
Αυτά τα λίγα λόγια νομίζω ότι φθάνουν από εκεί και πέρα, τα υπόλοιπα τα γνωρίζεις καλύτερα από εμένα».
Εκτός από το γεωπόνο Δούκα Ανδρέα Ξηρομερίτη στοιχεία για τα μέλη του τσελιγκάτου και της στάνης των Ξηρομεριταίων και φωτογραφίες τους μου έστειλε και ο γιατρός Μάριος Θεοδώρου Ξηρομερίτης, δημοτικός σύμβουλος Λάρισας και Πρόεδρος της Πινακοθήκης Γεωργίου Κατσίγρα.
Οι απόγονοι των οικογενειών της στάνης των Ξηρομερίτη ζουν σήμερα στη Λάρισα και στα χωριά Μελία και Κυπαρίσσι Λάρισας. Οι Ξηρομεριταίοι και οι λοιποί κτηνοτρόφοι που αναφέρονται στη συνέχεια είχαν περίπου 5.000 πρόβατα και 100 άλογα και εγκαταστάθηκαν στο λιβάδι αυτό το 1925. Εκεί έχει κτισθεί τώρα το εκκλησάκι των Αγίων Θεοδώρων από τους απογόνους τους.
Σύμφωνα με στοιχεία, που μου έστειλαν ο Δούκας και ο Μάριος Ξηρομερίτης:
Στο λιβάδι «ΑΗ ΓΙΑΝΝΗΣ» ξεκαλοκαίριαζαν και τα τσελιγκάτα των Σουλιωταίων, των Μπουριταίων, των Παρλατζαίων και των Λιαγκαίων.

Xiromeritaioi 11

1. Το τσελιγκάτο των Ξηρομεριταίων το αποτελούσαν:
Τα τρία αδέλφια, παιδιά του Θεόδωρου Ξηρομερίτη που είχαν και πέντε αδελφές ήτοι: 
α) Ο Ανδρέας με σύζυγο την Ευθυμία Σούρλα και τέκνα το Δούκα με σύζυγο την Ευαγγελία Μαλαμούλη, το Θεόδωρο με σύζυγο την Ουρανία Καραθόδωρου, την Αλεξάνδρα με σύζυγο τον Κωνσταντίνο Σουφλιά και τη Σοφία με σύζυγο τον Χρήστο Πολύζο. Το γενεαλογικό της οικογένειας του Ανδρέα Θ. Ξηρομερίτη
β) Ο Κωνσταντίνος με σύζυγο την Άννα Σούρλα και τέκνα το Βασίλη με σύζυγο την Ελένη Ακριβάκη, το Νίκο με σύζυγο την Θεοδώρα Ματαράγκα, τη Χρυσούλα με σύζυγο το Χριστόφορο Γουλή και τη Φρειδερίκη με σύζυγο τον Ιωάννη Πολύζο. Το γενεαλογικό της οικογένειας Κωνσταντίνου Θ. Ξηρομερίτη
γ) Ο Δημήτριος (Μήτρος) με σύζυγο την Αλεξάνδρα Νάνη και τέκνα την Ειρήνη σύζυγο Θύμιου Νανά, την Ελευθερία σύζυγο Δημ. Πολύζου, την Μαρία σύζυγο Ηλ. Γάτου και τον Γεώργιο με σύζυγο τη Δήμητρα Ράπτη.
Το γενεαλογικό της οικογένειας Δημητρίου Θ. Ξηρομερίτη
δ) Οι πέντε αδελφές τους, κόρες του Θεοδώρου Ξηρομερίτη ήταν οι εξής: Όλγα σύζυγος Βασ. Σούκια, Παναγιώτα σύζυγος Λεωνίδα Ζαχαρή, Αλεξάνδρα σύζυγος Απ. Κωτούλα, Αναστασία σύζυγος Ηλία Μπέη και Σοφία σύζυγο Αλέκου Γκόβαρη.

Επιλέξτε εδώ και δείτε το γενεαλογικό δένδρο της οικογένειας Θεοδώρου Ι. Ξηρομερίτη

Xiromeritaioi 12
Στο τσελιγκάτο αυτό μετείχαν επίσης και οι:

α) Λεωνίδας Ζαχαρής με σύζυγο την Παναγιώτα Ξηρομερίτη αδελφή των Ξηρομεριταίων και τέκνα το Γιάννη, την Παρασκευή και την Έλλη.
β) Αποστόλης Κωτούλας με σύζυγο την αδελφή των Ξηρομεριταίων Αλεξάνδρα και τέκνα τον Δημήτριο (Τάκη), τον Βασίλη και τον Ηλία.
γ) Αλέκος Γκόβαρης με σύζυγο την Σοφία Θ. Ξηρομερίτη και τέκνα τους Κώστα, Βασίλη, Σταυρούλα Χρ. Σαμουρέλη και Μαρία Κων. Καραπατάκη. Ο Κώστας με σύζυγο την Μαρία Καραθόδωρου και τέκνα: Τον Αλέκο με σύζυγο την Ελ. Γκίζα και τη Σοφία σύζυγο Δημ. Αναγνωστάκη. Ο Βασίλης με σύζυγο τη Χρυσούλα Γιαννακού και τέκνα: Τον Ευάγγελο με σύζυγο την Αλεξ. Στάθη και Μελπομένη με σύζυγο τον Απόστολο Λαικατά.

Xiromeritaioi 13

2. Το τσελιγκάτο των Σουλιωταίων αποτελείτο από τις εξής οικογένειες.
- Οικογένεια Νικολάου Δ. Σουλιώτη, που είχε τέκνα τον Γεώργιο, τον Αλέκο και τρεις θυγατέρες.
- Οικογένεια Χαραλάμπου Δ. Σουλιώτη, που είχε τέκνα τον Δημήτριο, Ηλία, Κων/νο και μία κόρη.
- Οικογένεια Βασιλείου Δ. Σουλιώτη, που είχε τέκνα τον Χρίστο, Θεόδωρο, Δημήτριο και δύο κόρες.
- Οικογένεια Σωκράτη Δ. Σουλιώτη, που είχε τέκνα τον Νικηφόρο, το Δημήτριο, τρεις κόρες και μία απ' αυτές την Κατερίνα Αργ. Μπούτλα.
- Οικογένεια Χρήστου Γ. Σουλιώτη, που είχε τέκνα τον Γεώργιο, Λεωνίδα, Δημήτριο και δύο κόρες.
- Οικογένεια Λάμπρου Γ. Σουλιώτη, που είχε τέκνα τον Σωκράτη, το Γιώργο και τέσσερις κόρες.
- Οικογένεια Χρυσόστομου Γ. Σουλιώτη, που είχε τέκνα τον Αθανάσιο, Κώστα, Γιάννη και μία κόρη.
Οι τρεις τελευταίοι είχαν και δύο αδελφές την Σοφία και την Παναγιώτα, σύζυγο Βασ. Σούρλα και τέκνα τον Κώστα, τον Αριστείδη, την Ελευθερία και την Χρυσάνθη.
3. Το τσελιγκάτο των Παρλατζαίων αποτελείται από τις οικογένειες του Κων/νου και Δημητρίου Παρλάντζα.
4. Το τσελιγκάτο των Μπουριταίων και αποτελείτο από τις οικογένειες των Κων/νου Σωτ. Μπουρίτα και του Σωτηρίου Κων. Μπουρίτα.
5. Το τσελιγκάτο των Λιαγκαίων αποτελείτο από τις οικογένειες των Χρήστου και Αριστείδη Χ. Λιάγκα.

Ο Αλέκος, γιος του Κώστα Γκόβαρη, μου διηγήθηκε το εξής περιστατικό. Το διηγείτο η Κατερίνα σύζυγος του γενάρχη των Ξηρομεριταίων Θεοδώρου Ξηρομερίτη, όπως του το μετέφερε η κόρη του Παναγιώτα σύζυγος Λεωνίδα Ζαχαρή: 
Δεν είχαν φύγει από τη Θεσσαλία ακόμη οι Τούρκοι. Στο ξεχειμαδιό τους Σουφλάρ (Κυπαρίσσι) Λάρισας συνόδευσε τη μάνα της η Κατερίνα στη βρύση για να γεμίσουν τη βαρέλα με νερό για το σπίτι. Στο πεζούλι της βρύσης κάθονταν ένα χαριτωμένο μικρό τουρκάκι μ' ένα κατακόκκινο φεσάκι. Το πλησίασε η Κατερίνα, χάιδεψε το κεφαλάκι του και το φίλησε. Άστραψε και βρόντησε η μάνα της. Της έριξε κάμποσες «μπατσαλιές» (καρπαζιές) και κλαίγοντας εκείνη γύρισαν στο καλύβι τους. Άφησε τη βαρέλα εκεί. Την άρπαξε από τα μαλλιά και την οδήγησε στον παπά για να την εξομολογήσει για το «ανοσιούργημα» που διέπραξε. Και ο παπάς της επέβαλε το επιτίμιο. Σαράντα μέρες νηστεία, γιατί ξεβαφτίστηκε φιλώντας το Τουρκάκι και μετά να πάει να μεταλάβει. Ασήμαντο περιστατικό. Σημαντικό όμως γεγονός που εκφράζει το πνεύμα της εποχής τους, το τέλος δηλαδή του 19ου αιώνα και αποδεικνύει την προσήλωση της Σαρακατσιάνας μάνας στα πάτρια ήθη και τη βαθιά της χριστιανική πίστη.

Δούκας Ανδρέα Ξηρομερίτης

Sorry, this website uses features that your browser doesn’t support. Upgrade to a newer version of Firefox, Chrome, Safari, or Edge and you’ll be all set.